Έδρασε στην Ρώμη κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. όταν αυτοκράτορες ήταν ο Κόμμοδος και ο Σεπτίμιος Σεβήρος. Η μητέρα του Ανθία, που έμεινε χήρα όταν ο Ελευθέριος ήταν μικρός, κατηχήθηκε στην χριστιανική πίστη από τον Απόστολο Παύλο. Η Ανθία ανέθρεψε τον γιό της σύμφωνα με την διδασκαλία του Ευαγγελίου και μάλιστα ανέθεσε την ηθική του τελείωση και την θεολογική του κατάρτιση στον επίσκοπο Ρώμης Ανίκητο.
Σε ηλικία 15 ετών ο Ελευθέριος χειροτονήθηκε διάκονος από τον Ανίκητο, ενώ αργότερα έγινε επίσκοπος Ιλλυρικού. Ο βασιλιάς της Βρετανίας Λούκιος έστειλε επιστολή στον Άγιο, δηλώνοντας την επιθυμία του να διδαχθούν την πίστη στον Χριστό αυτός και ο λαός του. Όταν ο αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος πληροφορήθηκε την χριστιανική δράση του Ελευθερίου διέταξε την σύλληψή του.
Έπειτα από πολλά βασανιστήρια ο Ελευθέριος οδηγήθηκε από τους ειδωλολάτρες στην αρένα της Ρώμης. Τα άγρια ζώα όμως δεν τον άγγιξαν, γι’ αυτό και αποκεφαλίσθηκε μαζί με τη μητέρα του.
Απολυτίκιον. Ήχος πλ. α’. Τον συνάναρχον λόγον.
Ιερέων ποδήρει κατακοσμούμενος, και αιμάτων τοις ρείθροις επισταζόμενος, τω Δεσπότη σου Χριστώ μάκαρ ανέδραμες, Ελευθέριε σοφέ, καθαιρέτα του Σατάν. Διό μη παύςη πρεσβεύων, υπέρ των πίστει τιμώντων, την μακαρίαν σου άθλησιν.
Έτερον Απολυτίκιον. Ήχος πλ. α’. Τον συνάναρχον λόγον.
Φερωνύμω σου κλήσει καλλωπιζόμενος, ελευθερίαν παρέχεις και απολύτρωσιν, τοις προσκάμνουσι δεινώς, ποικίλας θλίψεσιν, Ελευθέριε σοφέ, ιερών καλλονή, Μαρτύρων η ωραιότης· διό μη παύση βραβεύων, αναψυχήν τοις σε γαιρέρουσι.
Κοντάκιον. Ήχος β’. Τους ασφαλείς.
Ως καλλονήν των ιερέων Όσιε, και προτροπήν των Αθλοφόρων άπαντες, ευφημούμεν και αιτούμέν σε, Ιερομάρτυς Ελευθέριε· τους πόθω σου την μνήμην εορτάζοντας, κινδύνων πολυτρόπων ελευθέρωσον, πρεσβεύων απαύστως, υπέρ πάντων ημών.
Μεγαλυνάριον.
Της ελευθερίας της εν Χριστώ, τοις δεδουλωμένοις, χρηματίσας μυσταγωγός, κληρονόμος ώφθης, Σιών της ελευθέρας, αθλήσας Ελευθέριε, ως ασώματος.
